Dit jaar moeten nog minstens 2200 'statushouders' worden ondergebracht in de regio Amsterdam, waarvan zo'n 1400 in Amsterdam zelf. Althans, volgens de landelijke taakstelling die is opgesteld lang voor de aanzwellende vluchtelingenstroom van de laatste weken. En voor volgend jaar is de taakstelling in mei al met een derde verhoogd, alweer volgens oude prognoses uit mei. Die getallen zullen dus nog flink stijgen.

Op dit moment domineert de tijdelijke huisvesting van vluchtelingen in noodvoorzieningen het nieuws omdat de asielzoekerscentra (AZC) vol zitten. Maar als vluchtelingen eenmaal een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen, dienen ze vanuit een AZC door te schuiven naar een reguliere woning.  

Gemeenten krijgen naar rato van hun inwonertal een taakstelling van de landelijke overheid. Zodra een vluchteling een officiële status krijgt, dient de aangewezen gemeente binnen veertien weken voor een sociale huurwoning te zorgen. Dat ging jaren redelijk goed, maar aan die norm kunnen gemeenten niet meer voldoen. Er zitten half september in asielzoekerscentra zo'n 32.000 vluchtelingen, waarvan zo'n 12.000 met een verblijfsvergunning.

De Stadsregio Amsterdam had begin dit jaar al een flinke achterstand opgelopen: bijna 700 verblijfsgerechtigde vluchtelingen zaten nog in het regionale AZC te wachten op een woning. Ter indicatie: Amsterdam huisvestte vorig jaar in totaal zo'n 400 statushouders.

Er is discussie over de redelijkheid van de huidige verdelingssystematiek, maar minister Blok lijkt niet van plan die doos van Pandora te openen. Duidelijk is dat de traditionele wijze van huisvesting van verblijfsgerechtigde vluchtelingen spaak loopt. Corporaties en gemeenten zullen kortom onorthoxes maatregelen moeten nemen om meer statushouders onder te brengen.
Dat komt inmiddels op gang. Zo plaatst Stadgenoot jonge statushouders tussen studenten en starters in het GAK-gebouw. De Key biedt vanaf volgend jaar zomer op Sportpark Riekerhaven in Nieuw-West onderdak aan 250 jonge verblijfsgerechtigden en 250 jongeren uit de buurt, studenten en net afgestudeerden. Daarvoor worden de tijdelijke studentenwoningen (zelfstandige woningen met een oppervlakte van 24 m2) die nu nog in de Houthavens staan hergebruikt. Deze worden gedemonteerd en in Nieuw-West weer opgebouwd. Ook elders zoekt men naar creatieve oplossingen, zoals woningdelen en het inzetten van leegstaande gebouwen. Corporaties willen meer tijdelijke woningen neerzetten, aldus de brancheverening Aedes. Voorzitter Marc Calon zegt in De Volkskrant: "Als Blok en de gemeenten meewerken, spugen wij in onze handen en dan lossen we dit op." 

Beleidsadviseur Mette Vernooij van de Stadsregio: "Aan al die initiatieven zitten nadelen, maar op gegeven moment moet je wat". Maar ze wijst er ook op dat juist grote gezinnen veel langer in een AZC moeten verblijven, omdat er geen geschikte woning beschikbaar komt.

Overigens maakt bestaande regelgeving en de verhuurderheffing het moeilijk of zeer onaantrekkelijk voor corporaties om veel tijdelijke woningen neer te zetten. En woningdelen in de vrijesector wordt snel te duur voor de doelgroep omdat mogelijkheden voor huurtoeslag dan ontbreken.

De laatste jaren gaat in de Stadsregio ongeveer een kwart van de nieuwe verhuringen naar 'voorrangskandidaten'. Tot die categorie horen de statushouders. Maar dat is niet de grootste groep. Dat zijn de huurders die vanwege sloop of renovatie van hun huis moeten verhuizen. In 2014 gingen in Amsterdam 775 sociale huurwoningen naar deze stadsvernieuwingsurgenten, tegenover 282 woningen naar verblijfsgerechtigden.