Minister Jetten wil met een spoedwet voorkomen dat de overschakeling van gas naar stadsverwarming vastloopt omdat het voor afnemers duurder uitpakt. Hij wil met het wetje vooral de stijging van met name de vaste kosten inperken, maar dat kan op zijn vroegst vanaf 2025.
Vorige week bleek dat Amsterdamse woningcorporaties voorlopig weigeren om nog woningen aan te sluiten op stadswarmte. Reden: de omschakeling van gasgestookte verwarming naar stadsverwarming pakt duurder uit dan de huurders eerder was voorgespiegeld. Met name de forse tariefsverhoging van het vastrecht met 30 procent die leverancier Vattenfall begin dit jaar doorvoerde, zorgde voor veel kwaad bloed. De Amsterdamse woningcorporaties besloten gezamenlijk voorlopig niet meer mee te werken aan de uitrol van stadsverwarming. Elders in het land klinken vergelijkbare geluiden. Aedes, de koepelorganisatie van woningcorporaties, schreef al een brandbrief aan de Tweede Kamer. Het kon toch niet de bedoeling zijn dat "de mensen met de laagste inkomens de kosten van de transitie gaan betalen”. Maar Vattenfall wijst op de sterk gestegen kosten die verhoging van het vastrecht noodzakelijk maken. En ook de wettelijke koppeling van warmte aan de gasprijs van het jaar ervoor pakt voor 2024 ongelukkig uit.
Energietransitie
Deze ontwikkeling bedreigt het scenario voor de energietransitie, weet ook minister Jetten. Nederland wil de komende zes jaar een half miljoen huizen aansluiten op warmtenetten. Jetten: "Voor een derde van alle huizen in Nederland zou een collectief warmtenet het beste alternatief zijn voor aardgas." Maar dan moeten de kosten voor gebruikers wel acceptabel zijn. Jetten heeft daarom in allerijl een spoedwet aangekondigd, waarvan de details nog niet precies bekend zijn. De ruimte voor warmtebedrijven om het vastrecht en de variabele kosten te verhogen zou worden beperkt. En er wordt gesproken over het schrappen van een gasbelasting; veel warmte wordt nu nog opgewekt met gascentrales.
Nieuwe warmtewet
Op de achtergrond speelt het voornemen van het kabinet om toekomstige warmtenetten voor ten minste 51 procent in publieke handen te nemen. Vattenfall kondigde vervolgens eind 2022 aan nieuwe investeringen in warmtenetten te bevriezen. Dit voornemen is onderdeel van de nieuwe warmtewet. Daarin wordt ook de verplichte koppeling met de gasprijs losgelaten en wordt het tarief gebaseerd op de werkelijke kosten die het warmtebedrijf maakt. Ook moet de Autoriteit Consument & Markt (ACM) meer inzicht in de werkelijke kosten van warmtebedrijven. Het wetsvoorstel Collectieve Warmte heeft een lange voorgeschiedenis en moet nog worden behandeld in het parlement. Het wetsvoorstel ligt bij de Raad van State.