Terwijl in politieke partijprogramma's al wordt gesproken over de bouw van tien nieuwe steden – iets voor verre toekomst – staan er dit decennium al een kleine 300.000 huizen ingepland in zestien grootschalige zones. Maar de ontwikkeling van deze zogeheten Novex-gebieden – de belangrijke pijler onder de gewenste jaarproductie – verloopt stroperig. Volgens een recente inventarisatie van het FD is de bouw van driekwart van die woningen voor de deadline van eind 2030 nog ongewis. Wat ook niet hoopvol stemt: het aantal bouwvergunningen liep in het eerste half jaar weer terug, na een opleving in 2024. 
Het laatste decennium kwam de nieuwbouwproductie nimmer uit boven de 75.000. Dat staat ver af van de 100.000 woningen die de politieke partijen – net als de laatste twee kabinetten overigens – zeggen te willen bouwen.

MRA: versnellen gaat traag

Het getal van die 100.000 was als doelstelling geformuleerd in de Nationale Prestatieafspraken van ex-minister Hugo de Jonge, maar is vooralsnog een bewegend doel gebleken.
Bij de verdeling over het land kwam de Metropoolregio Amsterdam (MRA) – een van die Novex-gebieden – op de rol te staan voor jaarlijks 17.500 woningen. Nog weer 2.500 meer dan waar regionale partijen de jaren daarvoor zelf op inzetten. 
Een veilige voorspelling is dat die 17.500 de komende jaren niet worden gerealiseerd. Veelbouwer Amsterdam rapporteert namelijk al twee jaar fors lagere startbouwcijfers. Bovendien bleek uit een recente inventarisatie van NUL20 dat in een kwart van de nieuwbouwprojecten met WBI-subsidie niet aan de voorwaarde wordt voldaan om binnen drie jaar de eerste huizen op te leveren. Tussen 2020 en 2024 ontvingen veertien MRA-gemeenten bijna 200 miljoen euro aan Woningbouwimpuls-subsidies (WBI) om vergevorderde nieuwbouwprojecten te versnellen. Bij die WBI vult de landelijke overheid de helft van het publieke exploitatietekort aan. Ook het versnellen gaat dus traag.

Dat betekent niet dat het zo slecht gaat met de woningbouw in de regio Amsterdam. In de regio werden de afgelopen zeven jaar gemiddeld 16.600 woningen per jaar toegevoegd waarvan ruim de helft in Amsterdam (zie NUL20 Dashboard MRA woningproductie). En ook in 2024 werden er, ondanks alle gesomber, nog 16.730 woningen toegevoegd. Overigens: die focus op aantallen ontmoet ook kritiek. Critici wijzen erop dat er wel heel veel piepkleine woninkjes – 'studio's‘ – bij zitten.  

Wat is het perspectief voor de komende jaren? Het is aannemelijk dat de productie eerder wat terugloopt dan toeneemt. Dat zal niet voor alle MRA-gemeenten gelden, maar de bouwprestaties van de hoofdstad drukken zwaar op het totaal. Volgens de regionale Woondeal staat Amsterdam op de rol voor 7.500 van die 17.500 woningen per jaar. Dat gaat niet lukken. 
De afgelopen jaren waren de marktomstandigheden moeilijk. Als gevolg daarvan zijn er in 2023 en 2024 in de hoofdstad veel minder woningen in aanbouw genomen dan de jaren ervoor. (Zie Dashboard Amsterdam Woningproductie.)

Veel meer woningen in aanbouw in eerste half jaar

Het goede nieuws is dat de nieuwbouw in de hoofdstad niet verder lijkt weg te zakken. Volgens CBS zijn er in het eerste half jaar 3.500 woningen in aanbouw genomen, veel meer dan in dezelfde periode in 2024. Waarschijnlijk komt de stad zelf nog hoger uit, omdat CBS transformaties vermoedelijk niet meeneemt. Wethouder Steven van Weyenberg (D66) houdt de kaarten nog tegen de borst, maar wil wel aangeven “zeer hoopvol te zijn dat we dit jaar ruim boven het aantal van vorig jaar uitkomen.” Eind september brengt de gemeente meer gedetailleerde cijfers naar buiten.
Ook in wat verdere toekomst lijkt de nieuwbouw in de hoofdstad vooralsnog redelijk op peil te blijven, zelfs zonder bouwplannen voor grote wooncomplexen voor studenten en andere woonstarters. In het eerste half jaar werden ruim 2.600 bouwvergunningen verstrekt, vergelijkbaar met vorig jaar. Ook de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC) ziet dat de productie van de corporaties op niveau blijft. “Een aantal ziet zelfs een stijgende lijn.