Van meer dan 8100 particuliere woningen in Zaandam moet de fundering hersteld. Dat herstel verloopt uiterst langzaam. Gedupeerden zitten vaak financieel klem. Stijgt dit probleem uit boven de eigen verantwoordelijkheid? En hoe kan de overheid aan een oplossing bijdragen? De funderingsproblematiek was onderdeel van de NUL20-NUL75 bijeenkomst 7 maart in het Zaanse Stadhuis.
Binnen enkele jaren verschrompelde de waarde van Margriet Brinxma's woning in de Sundsvalstraat in Zaandam van 180.000 naar ongeveer 80.000 euro. Haar huis is namelijk aan het verzakken, net als dat van haar buren. Niet dat zij in 2010 argeloos haar woning kocht. Alle seinen stonden op groen. De woning was keurig opgeknapt en er lag naast een bouwkundige aankoopkeuring ook een recent vertrouwenwekkend funderingsrapport van Wareco, in opdracht van de gemeente gemaakt.
Maar anderhalf jaar na aankoop verschenen de eerste scheuren in haar muren. Zij wijdt dat aan diverse bouwprojecten in de directe omgeving, waardoor veel zwaar bouwverkeer, tegen de regels van de bouwvergunning in, door de straat reed. Door de trillingen van het bouwverkeer is het broze evenwicht onder haar woning verstoord; de grenen funderingspalen bleken namelijk wel aangetast door bacteriën. Dit probleem raakt in Zaanstad ongeveer 2300 corporatiewoningen en 8100 particuliere woningen. Volgens de gemeente moet de fundering van 2500 van die 8100 de komende tien jaar vervangen worden.
Gevangen
Brinxma kijkt met angst naar de toekomst. Uit nieuw onderzoek blijkt dat binnen acht jaar haar fundering echt wel moet zijn vernieuwd. Dat kan ze niet betalen; weg kan ze ook niet. De woning is onverkoopbaar of voor zo'n laag bedrag dat ze met een enorme hypotheekschuld blijft zitten. Een nieuwe fundering kost minimaal 35.000 euro, maar met nieuwe vloeren en ander herstelwerk zit je volgens Brinxma zo op 50.000 tot 70.000 euro. Bovendien moeten ook haar vijf buren meedoen. De zes woningen van het blokje delen namelijk de scheidingswanden.
Deze patstelling beheerst al enkele jaren haar leven. Ze heeft zich ontwikkeld tot materiespecialist, voert juridische procedures tegen Wareco en de gemeente Zaanstad, en is bestuurslid/medeoprichter van de Belangenvereniging Funderingsgedupeerden Nederland (BFN). Haar hoop is vooral gevestigd op de gemeente Zaanstad en wethouder Jeroen Olthof.
Politiek
Nu staat de funderingsproblematiek al jaren op de agenda van Olthof. Hij is zelfs enkele jaren voorzitter geweest van het Landelijk Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF). Hoewel onderhoud primair een verantwoordelijkheid van de eigenaren zelf is, ziet hij het ook als een stedelijk probleem: "Je wilt dat de basiskwaliteit van je huizenvoorraad op orde is. Het leidt ook tot grote maatschappelijke problemen. Spanningen in relaties, in gezinnen, en het perspectief voor tal van gezinnen is ook heel erg beroerd. Bovendien is de staat van woningen zo slecht dat we de openbare ruimte niet meer kunnen opknappen. Verloedering dreigt. In meerdere opzichten vind ik dat er een taak bij ons ligt om te onderzoeken hoe we bewoners kunnen ondersteunen. En dit probleem is veel groter. Zaanstad heeft het goed in beeld gebracht. Maar landelijk lopen honderdduizenden woningen risico."
De gemeente heeft het nodige in gang gezet de afgelopen jaren: onderzoek, advies, het samenbrengen van gedupeerden, het zoeken naar kosteneffectieve verbeteringen, een revolving fund met Parteon om particuliere woningen in de Rosmolenwijk aan te kopen en op te knappen. Olthof: "Zo wilden we een treintje opzetten waarin eigenaren konden doorschuiven. Maar we zijn beide tot de conclusie gekomen dat de kosten te hoog zijn voor de opbrengst."
Zaanstad heeft ook tal van financieringsconstructies onderzocht voor maatwerkregelingen voor eigenaren die geen overwaarde op hun woning hebben én onvoldoende inkomen om het herstel te financieren. Olthof: "Dat zijn mensen die technisch failliet zijn. We zijn inmiddels bij scenario 5, een opkoopregeling door Betaalbare Koopwoningen Zaanstad BV (BKZ). Dat ziet er kansrijk uit, maar we hebben wel op een drietal punten medewerking van Rijk en fiscus nodig. We vragen hun medewerking om ons op die voorwaarden een pilot te laten doen. Laten we kijken of het werkt en hoe het financieel uitpakt."
Inkoopmodel
| Nationaal Fonds |
|---|
| Andere hulp voor gedupeerden zou kunnen komen van een op te richten Nationaal Fonds Financiering Funderingsherstel. Zo'n fonds zou eigenaren in staat stellen een tweede hypotheek op hun huis te nemen om het herstel te financieren. Voor Brinxma is dit geen oplossing. "Mijn schuld zou dan oplopen tot 230.000 euro. Dat is voor mij niet op te brengen." |
Het idee achter dit 'inkoopmodel' is dat de bewoner zijn woning voor het hypotheekbedrag aan BKZ verkoopt, zodat hij zijn schuld kan aflossen bij de bank. De gemeentelijke BV knapt het pand op inclusief een verduurzamingsslag; de bewoner keert terug en verplicht zich voor 10 jaar de kosten van erfpacht, rente en aflossing te betalen. Hij kan ook eerder woning en grond terugkopen. De uiteindelijke gemeentelijke investering - afgezien van de risico's - zou bestaan uit 12.000 euro subsidie per woning; de provincie draagt nog 5.000 bij vanwege de gelijktijdige verduurzaming. Deze oplossing is voor Brinxma de laatste reddingsboei, bekent ze. Maar ze is niet erg hoopvol over de haalbaarheid. Ze vreest dat de landelijke overheid niet gaat meewerken.
Relevante links
Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF)
Belangenvereniging Funderingsgedupeerden Nederland
Presentatie gemeente Zaanstad over funderingsproblematie met oa uitleg inkoopmodel