De aanschrijving heeft haar diensten de afgelopen decennia bewezen. De verkrotting is mede dankzij dit machtsmiddel (en de rijkelijk verstrekte subsidies) grotendeels uitgebannen. De stadsdelen kunnen zich nu richten op het kwalitatief op peil houden van het woningbestand. De aanschrijving is daarbij nog altijd de stok achter de deur, maar door het opheffen van de meeste subsidieregelingen ontbreekt het de overheid aan beproefde smeermiddelen. Huiseigenaren worden nu gepaaid met soepeler splitsingsregels, die verkoop per woning mogelijk maken. Het ‘nieuwe splitsen’ moet ertoe bijdragen dat huiseigenaren ook zonder subsidies meewerken aan renovatieprojecten, zodat het niet tot een aanschrijving komt. Maar werkt het ook zo? Frans Oomen hangt een aanschrijving boven het hoofd, een sommering van het stadsdeel om het pand op te knappen dat hij zeven jaar geleden kocht. Niet dat Oomen niets aan het onderhoud van zijn bezit heeft gedaan. Integendeel, hij heeft er heel wat geld en arbeidsuren in gestoken. De kozijnen zitten nog goed in de verf en de vorige eigenaar heeft de voorgevel vlak voor de verkoop nog schoon laten spuiten. Trots wijst hij op de vele ‘originele details’, zoals die in makelaarsadvertenties heten. “Nog glas uit 1903’’, zegt hij over de glas-in-lood bovenramen.

Nooit was Oomen zich ervan bewust dat hij als kleine huiseigenaar/bewoner nalatig was. Totdat hij in het kader van de stadshersteloperatie Fannius Scholtenbuurt-II mensen van bouwadviesbureau Alphaplan over de vloer kreeg. Oomens trotse bezit bleek niet te voldoen aan het bouwbesluit. Het ontbreekt onder meer aan dubbele ramen voor en achter, dakisolatie en brandwerende deuren. Of hij dat maar wil laten rechtzetten à raison van 98.000 euro, uit eigen zak te betalen, want de subsidiekraan druppelt nog slechts. “Dat doe ik dus niet. Het is zo oneerlijk; het is mìjn bezit waar ze het over hebben. Laat ze maar komen met die aanschrijving.’’
Het is de taak van de stadsdelen, in Oomens geval Westerpark, om te waken over de kwaliteit van het woningbestand. Daartoe kan het stadsdeel een huiseigenaar passief of actief aanschrijven. Passief na een klacht van een huurder, en actief als het zelf heeft besloten dat een pand of een heel blok hersteld moet worden. Vaak gaat het bij actieve aanschrijvingen om complexe zaken, waarbij bouwtechnische en juridische kennis vereist is. Ook is er goed overleg met de eigenaren en bewoners nodig, en een goede planning. Ieder stadsdeel doet daarbij kennis en ervaring op die een ander stadsdeel mogelijk nog ontbeert. Juist om die kennis en ervaring te kunnen delen is het Expertisecentrum Aanschrijvingen opgericht.

Stagnatie

Het Expertisecentrum is ook in het leven geroepen uit bezorgdheid over een mogelijke stagnatie in woningonderhoud en -verbetering nu er vrijwel geen subsidies meer worden verstrekt. Het centrum moet bevorderen dat planmatig onderhoud ook in de particuliere sector gemeengoed wordt. Daarmee zouden er uiteindelijk minder aanschrijvingen nodig zijn om de eigenaar tot onderhoud en verbeteringen te dwingen.
Hoe vaak wordt er jaarlijks aangeschreven? En gebeurt het vaker nu er geen subsidies meer worden verstrekt? Boot moet de antwoorden op deze vragen schuldig blijven. “Ieder stadsdeel legt dat zo op zijn eigen manier vast’’, zo onderschrijft hij de noodzaak van een centraal kenniscentrum. Navraag bij enkele stadsdelen levert niet meer inzicht op. Het is nog te vroeg om te kunnen zeggen of het dichtdraaien van de subsidiekraan leidt tot meer verzet van eigenaren, zo wordt gezegd.

“Huisbazen kunnen toch een extra hypotheek nemen om de renovatiekosten te betalen”

Mochten er op korte termijn statistieken over aanschrijvingen worden bijgehouden, dan is eigenaar/bewoner Frans Oomen vastbesloten daarin te worden opgenomen. Tenminste als die 98.000 euro gedwongen verbouwingskosten blijven staan. “U bent miljonair, u kunt woningen verkopen en verdient er dan alleen maar aan’’, kreeg hij te horen. En het is waar: het pand dat hij in 1994 voor het nu onwaarschijnlijk lage bedrag van 184.000 gulden kocht, is anno 2002 meer dan het zesvoudige waard. Maar om die winst te gelde te maken, moeten de huurders wel meewerken: ze moeten de etage zelf willen kopen of bereid zijn te vertrekken. En de twee huurders van Oomen willen niet. Dus het is maar de vraag of hij de opgelegde extra investering terugverdient. Daarnaast heeft hij zelf ook gedroomd over een mogelijke bestemming van zijn twee verhuurde etages. Het liefst zou hij ze willen samenvoegen, om ze in de vrije sector te verhuren aan een gezin met jonge kinderen. Maar hij heeft al begrepen dat dat niet mogelijk is.

Arrangementen

Oomen mag dan niet onder de indruk zijn van de nieuwe splitsingsregels, die 1 juli van kracht worden, beleidsmakers in de stadsdelen hebben er al hun hoop op gevestigd. Westerpark, De Baarsjes en Oud-West lopen er alvast op vooruit in hun plannen voor renovatieprojecten. Veel ogen zijn gericht op een proef in Oud-West waarin de splitsingsmogelijkheid wordt aangeboden in ‘arrangementen’. Daarin zijn afspraken opgenomen over een aantal woningen dat voor de verhuur beschikbaar blijft, over samenvoeging van woningen, over de vorming van verenigingen van eigenaren en het opstellen van een onderhoudsplan. De voordelen van deze aanpak zijn duidelijk: het woningbestand wordt gevarieerder, meer geschikt voor gezinnen, het bezit van een eigen huis wordt bevorderd, en er zijn afspraken over toekomstig onderhoud. De aanschrijving wordt in een ‘honing-en-azijn-benadering’ achter de hand gehouden om koppige huiseigenaren alsnog tot medewerking te dwingen.
Boot wil niets weten van een tegemoetkoming aan kleinere eigenaars/bewoners als Oomen, die het huisbaas zijn op de koop toe hebben genomen en die op korte termijn helemaal geen etages kunnen verkopen. Ze kunnen immers een extra hypotheek afsluiten om de renovatiekosten te betalen. Wel erkent hij dat het nieuwe splitsen in sommige gevallen geen wondermiddel hoeft te zijn. Want welke huurder is bereid het pand dat hij nu goedkoop huurt tegen de huidige marktprijs te kopen? En het splitsen heeft ook zijn schaduwzijden, zegt Boot, met eigenaren die al te ijverig zijn in hun pogingen de huurders eruit te krijgen.

Schandpaal

Huiseigenaren die blijven weigeren gehoor te geven aan een bevel om de boel op te knappen worden stevig aangepakt. De stadsdelen Oud-Zuid en De Baarsjes gaan daarbij zover dat ze de eigenaren aan de schandpaal nagelen als het komt tot bestuursdwang en een ‘uitvoering van gemeentewege’ - een opknapbeurt waarbij het stadsdeel zelf een aannemer inschakelt en de rekening naar de eigenaar stuurt. De stadsdelen hangen aan het pand een bord waarop de hele buurt kan lezen dat de eigenaar in gebreke is gebleven. Joop van Leeuwen, hoofd toezicht en voorraadbeheer Binnenstad, zegt dat zijn dienst overweegt een dwangsom in te voeren voor eigenaren die ook na een aanschrijving in gebreke blijven.
Ondanks zijn strijdlustige uitlatingen hoopt Frans Oomen dat het bij hem zo ver niet komt. Hij wil zijn stadsdeel gunstig stemmen met een tegenvoorstel. Voor hooguit 30.000 euro moeten de nodige verbeteringen, inclusief dubbele beglazing, ook te realiseren zijn, meent hij. Onlangs vernam Oomen, die aan de drukke Haarlemmerweg woont, dat er wellicht toch wat subsidie voor hem is. Voor het geluiddicht maken van de voorgevel . Hij gelooft weer iets meer in een goede afloop.“Ik hoop toch dat de soep niet zo heet gegeten wordt, als hij wordt opgediend.’’