We zitten op het terras voor de wagen van de ouders van Sabina Achterbergh aan de rand van het woonwagenterrein aan het Ma Braunpad in Osdorp. Ondanks het mooie weer is er, op een kind met een driewieler na, niemand te zien of te horen op het achterliggende terrein. Het lijkt een doordeweekse dag in een doorsnee buitenwijk. Sabina vindt het echter geen goed idee als de NUL20-fotograaf een rondje over het terrein loopt. “Woonwagenbewoners komen zo vaak negatief in het nieuws dat de mensen liever geen journalisten op het terrein willen. Ik ben gewend om met de pers om te gaan.”
De 31-jarige Sabina, Nederlandse met Sinti-voorouders, strijdt al sinds jongs af aan tegen het onrecht dat reizigers en zigeuners ondervinden. Tot aan Europees niveau toe. Zij is als voorzitter van de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners Nederland al jaren pleitbezorgster voor een rechtvaardiger behandeling van woonwagenbewoners en zigeuners.
Ze heeft legio voorbeelden van zaken die haar zo strijdbaar hebben gemaakt, maar een inval met een enorme politiemacht op het terrein aan het Ma Braunpad, zo’n tien jaar geleden, was voor haar de spreekwoordelijke druppel.
Sabina: “Ze vielen hier met een heel peloton ME binnen, op zoek naar illegale zaken. Alle bergingen werden opengebroken en het terrein werd hermetisch afgesloten. Dit had vooral een enorme impact op de ouderen die de razzia’s in de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Maar ook op mij. Alle buren van de flat aan de overkant hingen uit de ramen en het stond vol journalisten. Ik schaamde me diep, maar was vooral vreselijk kwaad. Hoewel er nauwelijks iets strafbaars is aangetroffen, is er achteraf geen compensatie aangeboden voor de opengebroken sloten en ook geen excuses.”

Woonwagenbeleid

We zijn bij Achterbergh omdat zij ook lid is van de bewonerscommissie Woonwagenbelangen Amsterdam, die zich een jaar geleden heeft opgeworpen als gesprekspartner van de gemeente. Bijgestaan door twee vertegenwoordigers van het Amsterdams Steunpunt Wonen (ASW) buigen drie woonwagenbewoonsters zich sindsdien over regelgeving en beleidsvoornemens.
Amsterdam werkte toen al aan de nieuwe Nota Meerjarenaanpak woonwagenlocaties 2013-2018, die kort geleden in de raadscommissie werd besproken.
Behalve Sabina maken Matje de Jong van het terrein in de Geleijn Bouwensz­straat en Engelien Aalders-Poolen van de locatie op de J. Calsstraat deel uit van de bewonerscommissie. NUL20 polst bij een tweede afspraak hun mening over de beleidsvoornemens.
Ze geven aan dat de communicatie met stadsdeel en gemeente is verbeterd, maar dat ze nog vaak op onbegrip stuiten. Engelien: “De gemeente heeft bijvoorbeeld bedacht dat we best zonder de sanitaire voorzieningen kunnen die bij de wagens horen, omdat bijna iedereen al een douche en wc in de wagen heeft. Maar daar vergissen ze zich in. Uit hygiënisch oogpunt wordt het sanitair buiten de wagen nog door veel bewoners gebruikt.  Afbreken van die gebouwtjes levert echter een flinke bezuiniging op. Maar er is dus nog wel degelijk behoefte aan.”
En dan is er de dreiging - net als bij reguliere woningen - van een flinke huurverhoging voor nieuwe huurders. Volgens de vrouwen snappen de beleidsmakers niet dat wonen in een wagen toch echt een ander kostenplaatje oplevert dan een woning. “Het is appels met peren vergelijken,” vindt Sabina. Om beurten sommen ze de verschillen op: “Je huurt een standplaats en de berging en het schuurtje met sanitair, maar de kosten voor de aanschaf van een wagen zijn voor eigen rekening. Dat geldt ook voor het onderhoud. Je kunt dat niet vergelijken met een huurwoning waar je bovendien nog huurtoeslag voor kunt krijgen. Verder hebben we hogere energiekosten omdat de wagens los staan en hout nu eenmaal meer kou doorlaat dan steen.”
De commissieleden zijn er voorstander van dat de gemeente de standplaatsen verkoopt of in erfpacht uitgeeft. “Dan kun je een hypotheek krijgen en heb je een stukje eigen grond.”

Plaatsgebrek

Een van de grootste problemen die woonwagenbewoners ondervinden is het chronisch gebrek aan standplaatsen. “Wanneer de kinderen groot worden en de wagen uit willen is er geen plaats voor ze. Doorstroming door natuurlijk verloop is er nauwelijks, omdat er niet veel oudere bewoners zijn. Enkele jongeren zijn de afgelopen jaren noodgedwongen in een huis gaan wonen. Door het aantal standplaatsen niet te vergroten is er sprake van uitsterfbeleid. En dat doet pijn, want daardoor gaat ook onze leefcultuur verloren.”
Ondanks alle negatieve zaken willen de vrouwen voor geen goud hun wagen ruilen voor een ‘burgerwoning’. Sabina: “Het belangrijkste voor ons is dat we hier in familieverband kunnen wonen. Iedereen zorgt voor elkaar. We hebben hier geen thuiszorg nodig wanneer iemand ziek is en onze ouderen kunnen tot aan hun dood in hun wagen blijven wonen. Daarnaast zijn we gewend aan het buitenleven. Ik zou niet in de drukte en de anonimiteit van de stad kunnen leven en dat geldt voor iedereen die al zijn hele leven in een wagen woont.”
Onlangs heeft Sabina namens de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners Nederland een uitnodiging gestuurd naar minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst om te komen praten over misstanden in woonwagenland. Sabina: “Wanneer Nederland zich zou houden aan de Europese regelgeving voor woonwagenbewoners, dan was het aantal standplaatsen al lang uitgebreid. Dat is namelijk een recht dat in Europees verband is vastgelegd. En dat geldt voor nog veel meer zaken die we aan de minister willen voorleggen. We hebben namelijk al jaren dezelfde plichten – we betalen huur en alle heffingen die burgers ook betalen – maar we hebben nog steeds niet dezelfde rechten. Zo kunnen wij geen huursubsidie aanvragen of een normale opstalverzekering afsluiten. Pas als dat zover is, kun je spreken van ‘normalisatie’. ”