Het Zeeburgereiland is misschien wel de minst bekende nieuwbouwlocatie van Amsterdam. Het voormalige slibdepot tussen Oostelijk Havengebied en IJburg biedt ruimte voor de bouw van meer dan vijfduizend woningen. Te beginnen aan de noordkant: tegen de tweeduizend woningen rondom een groot sportcomplex. Ook is er op het terrein van de vroegere rioolwaterzuivering plek gevonden voor drie middelbare scholen.
Waar de Schellingwouderbrug, Amsterdamse Brug, Enneüs Heermabrug en de Piet Heintunnel samenkomen, ligt het Zeeburgereiland. Op dit eiland moeten de komende tien jaar vijf- tot zesduizend woningen worden gebouwd. “Veel mensen verbazen zich over dat grote aantal. De meeste Amsterdammers kennen de omvang van het eiland echter niet. Dat is niet helemaal onlogisch. Velen zien slechts een klein deel van het gebied als zij via de Piet Heintunnel naar ringweg A10 rijden. Het totale eiland is veel groter,” zo verklaart Isja Venekamp, assistent-projectmanager voor het Zeeburgereiland. De herontwikkeling van het eiland valt onder het Projectbureau IJburg.
| Het Zeeburgereiland ligt tussen de Oranjesluizen en de Diemerzeedijk en wordt aan de oostzijde begrensd door het Buiten IJ. Het terrein werd begin twintigste eeuw aangeplempt met baggerslib afkomstig uit het IJ en de havenbekkens van het Oostelijk Havengebied. Het was lang een afgelegen gebied dat in gebruik was als militair terrein met schietbanen en een landingsbaan voor watervliegtuigen. Pas in de jaren vijftig werd het isolement van het driehoekige eiland doorbroken door de bouw van de Amsterdamse Brug en de Schellingwouderbrug. Sinds 1997 verbindt de Piet Heintunnel het Oostelijk Havengebied met ringweg A10. In de jaren tachtig werd de Rioolwaterzuiveringsinrichting Oost naar het eiland verplaatst. Door de bouw van een nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallatie in het Westelijk Havengebied is het Zeeburgereiland alsnog beschikbaar voor woningbouw, winkels, scholen en sportvoorzieningen. In twee voormalige bezinksilo’s vindt het Annie M.G. Schmidt Huis onderdak. De gehele herontwikkeling van het eiland moet over tien jaar zijn afgerond. |
De verkaveling van het Zeeburgereiland wordt in belangrijke mate bepaald door de bestaande verkeersinfrastructuur. De IJburglaan van oost naar west als verbinding tussen Oostelijk Havengebied en IJburg en de Zuiderzeeweg in noord/zuid-richting van Amsterdamse Brug naar Schellingwouderbrug bepalen de indeling. Daardoor ontstaan op een bijna natuurlijke manier vier deelgebieden. Aan de noordoostkant van het eiland ligt het terrein van de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie. Aan de noodwestkant komt de Sluisbuurt. Het merendeel van de woningen wordt in deze twee buurten gebouwd. Aan de zuidkant van het eiland zijn Baaibuurt Oost en Baaibuurt West voorzien, maar daar zal de bebouwing veel minder dicht zijn.
De woningontwikkeling begint aan de noordoostkant. Op het RIO-terrein. Over een andere benaming voor het nieuwe woongebied wordt volgens Venekamp nog nagedacht. “De rioolwaterzuivering is - op drie bezinksilo’s en twee slibvijzelgemalen na - helemaal gesloopt. Het terrein is verder leeg. Er is inmiddels een begin gemaakt met het verleggen van leidingen en kabels. Nog dit jaar volgt het bouwrijp maken van de grond. Later dit jaar wordt ook het bestemmingsplan vastgesteld. Volgens de huidige planning kan eind 2010 de woningbouw beginnen. De eerste bewoners arriveren in dat geval rond 2012.”
Het programma voor het RIO-terrein (1800 woningen) voorziet in een mix van koop- en huurwoningen in de gebruikelijke verhouding: zeventig procent marktwoningen, dertig procent sociale huur. Kern van de buurt wordt een sportpark, inclusief velden voor voetbalvereniging Zeeburgia en een sporthal. Het sportcomplex ligt aan de westkant van de drie bezinksilo’s die aan de sloophamer zijn ontsnapt. In twee van deze silo’s komt het Annie M.G Schmidt Huis, een kindercultuurhuis, met een speeltuin op het dak. “Het sportpark wordt het groene hart van de buurt. Om de velden komt een dubbele rij bomen. Het plan is zo gemaakt dat vanuit allerlei plekken in de buurt deze bomen te zien zijn,” aldus Venekamp.
Vrije kavels
De buitenrand aan de IJburglaan krijgt een vrijwel gesloten gevelwand. Van maximaal zes bouwlagen. Deze hoge bouwblokken dienen als geluidwering voor de rest van de buurt. Aan de binnenkant varieert de bouwhoogte van drie tot maximaal negen bouwlagen. Negentig procent van de woningen bestaat uit gestapelde bouw. Verder komen er tweehonderd eengezinswoningen, inclusief negentig zelfbouwkavels. De vrije kavels bevinden zich aan de uiterste noordkant. Tegen de dijk aan. De gemeente stelt voor deze kavels wel voorwaarden aan volume en bouwhoogte. Welstandsvrij bouwen zoals deels op het Steigereiland mogelijk was, is volgens Venekamp op het eiland niet aan de orde. “Het is belangrijk dat de stad de mogelijkheid biedt dat avontuur aan te gaan. Zelf je eigen huis bouwen is zo niet alleen voorbehouden aan Almere.”
Wordt het een wijk voor gezinnen met kinderen die graag buitenspelen? “Niet alleen. Er zullen zeker veel gezinnen komen wonen. Wellicht spreekt het sportthema hen aan. Het is ook nadrukkelijk de bedoeling dat het sportpark deels openbaar wordt. Eén van de velden is beschikbaar voor de buurt als de sportvereniging het terrein niet nodig heeft. Er komen ook veel onderwijsvoorzieningen. Naast het reguliere basisonderwijs is de komst van drie middelbare scholen gepland. Verder zal het Annie M. G. Schmidt Huis een belangrijk stempel drukken op de buurt. Met onder meer exposities, een speeltuin, een filmzaal en theater. In de avonduren wordt de programmering afgestemd op de buurt,” aldus Venekamp.
Goede buitenruimte
De Amsterdamse architect Marlies Rohmer is aangesteld als supervisor. Zij wil in de eerste wijk van het Zeeburgereiland haar ideeën over kindvriendelijke buurten, straten met brede stoepen en een inrichting die uitnodigt tot onderling sociaal contact, in de praktijk brengen. ”Ze is enthousiast over het plan. Het is duidelijk hoe zij denkt. Ze draagt nadrukkelijk de komst van goede buitenruimte en de mogelijkheid van contacten op straat uit.”
Venekamp woont zelf in de Jordaan. Toch zou ze straks wel naar het eiland willen verhuizen. “Serieus. Het RIO-terrein wordt een groene buurt. Ook de andere twee buurten krijgen veel groen en water. Bovendien ligt rond het hele Zeeburgereiland een dijk. Die dijk wordt groen ingericht met een fiets- en voetpad. Vandaar zijn er prachtige uitzichten. Amsterdam is rondom te zien.”
Vrees dat het een geïsoleerd gelegen ‘slaapwijk’ zonder voorzieningen wordt, heeft zij niet.”Ik vind het altijd belangrijk dat er niet alleen wordt gewoond. Er moet ook wat anders gebeuren. We hebben het sportveld, de silo’s en de scholen. In de tweede buurt, de Sluisbuurt, komt een wijkwinkelcentrum. Bovendien is het mogelijk in de plinten kleinschalige winkels, bedrijfjes of een praktijk aan huis te beginnen. De uitkomst daarvan is niet vooraf vastgelegd, maar de structuur van de gebouwen zal zo zijn dat bedrijvigheid tot de mogelijkheden behoort. Daarmee kan wel degelijk een bepaalde stedelijkheid ontstaan”
Gevolgen kredietcrisis
Dat de bouw is voorzien van zoveel koopwoningen, leidt volgens Venekamp - ondanks de kredietcrisis en het wegvallen van de verkoop van nieuwbouwwoningen - nog niet tot problemen. “In de eerste bouwblokken zijn vooral huurwoningen voorzien. Dat is wellicht in ons voordeel. Verder is het een kwestie van zoeken. Het college van Burgemeester en Wethouders bezint zich thans op de bouwproductie voor de komende jaren. Het is afwachten waar zij prioriteit aan geven. Wij hebben van hen nog geen negatief signaal ontvangen. Alle partijen voor dit deel van het Zeeburgereiland zijn bekend. Ook zij komen nog niet met een negatieve boodschap, maar over een half jaar kan dat natuurlijk anders zijn. Niemand weet hoe diep de crisis wordt en wat daar uiteindelijk het effect van zal zijn. Wij gaan er vooralsnog van uit dat de bouwactiviteiten gewoon doorgaan.“