In 2050 wil Amsterdam een circulaire stad zijn. Om dit te stimuleren riep de gemeente eind 2018 een prijsvraag in het leven, gericht op de renovatie en transformatie van corporatiebezit. Wat heeft dat drie jaar later opgeleverd? NUL20 gaat op onderzoek.
In 2018 organiseerde Amsterdam voor woningcorporaties een prijsvraag ‘Op weg naar een circulaire stad’. In een intensief voortraject werden daarbij corporaties in contact gebracht met innovatieve circulaire partijen. Samen met hen werkten de winnaars vervolgens het voorstel uit tot een concreet circulair project.
Zoektocht naar materialen
Zo onderzocht Eigen Haard óf en in welke mate circulaire, biobased en minder CO2-intensieve materialen kunnen worden toegepast in het standaard verduurzamingsprogramma van de corporatie. Ook Woonzorg, wiens projectvoorstel eerder afviel, werkte mee aan dit programma.
Na uitgebreid onderzoek heeft Eigen Haard een pilotwoning geïsoleerd aan de Kamperfoelieweg in Noord met voornamelijk biobased materialen. Het meeste werk is gaan zitten in het opstellen van een beoordelingsdiagram per bouwdeel. Hierin worden materialen vergeleken op criteria als demonteerbaarheid, CO2-equivalent, milieu-impact, levensduur, gezondheid, kosten en beschikbaarheid.
Hoe die alternatieven zich houden in de klimaatkamer van de HvA wordt in de loop van dit jaar bekend. Via inspectieluikjes kan de HvA ook de conditie van de materialen in de pilotwoning monitoren.
Eigen Haard en Woonzorg verduurzamen samen jaarlijks zo'n 3000 woningen op een vergelijkbare manier: isoleren, ventilatie op orde brengen en zonnepanelen plaatsen. De overstap op alternatieve materialen zou de jaarlijkse gemiddelde CO2-uitstoot van twintig huishoudens kunnen besparen.
Beslistool
Rochdale liet Aveco de Bondt een beslistool - de 'Menukaart Circulair Renoveren' - ontwikkelen (zie illustratie). Via een dashboard kunnen ook beleidsmakers of projectleiders zonder bouwkundige achtergrond kant-en-klare bouwdelen en materialen kiezen en vergelijken. De nadruk ligt op de CO2-voetafdruk en circulariteit, maar de menukaart biedt aanvullende milieu-indicatoren en informatie over bouwfysische waarden en gebruiksvoordelen (gezondheid en comfort) van materialen en constructies.
Ook wordt de Building Circularity Index berekend: welke materialen zijn nieuw, gerecyled en hernieuwbaar aan de voorkant en wat is er aan de achterkant recyclebaar, geschikt voor hergebruik of verbranding, of wat moet er naar de stort.
Interessante constatering is dat circulaire alternatieven niet altijd duurder uitpakken als ook de verwerkingskosten worden meegerekend: standaard materialen zijn soms arbeidsintensiever.
De menukaart is bij een voorbeeldproject aan de Vlietstraat beproefd om de binnenisolatie door te rekenen. Het is nog de bedoeling dat de menukaart informatie gaat bieden over leveranciers van circulaire materialen. Gezamenlijke inkoop met andere corporaties zou de kosten kunnen drukken.
Deelmobiliteit
Het ambitieuze project van de Alliantie om met 'goedkoopzame' deelmobiliteit ruimte te maken voor woonruimte kende nogal wat tegenslagen. Het idee was om bestaande parkeergarages in de Molenwijk in Amsterdam Noord om te vormen naar woonruimte door mensen te verleiden gebruik te gaan maken van deelmobiliteit. Samen met enthousiaste bewoners wilde de Alliantie verschillende mobiliteitsaanbieders selecteren, die zich moesten presenteren aan een bewonersjury. Tijdens een evenement zouden bewoners de verschillende deelvoertuigen kunnen uitproberen. De pandemie frustreerde deze opzet. Maar de mobilititeitsoplossingen bleken ook vrij duur en ten slotte maakte de gemeente bezwaar tegen de sloop van de parkeergarage.
Einde verhaal? Nog niet helemaal. De Alliantie verplaatste het plan naar een parkeergarage in Buiksloterham die niet volledig benut werd. Daar werd in ieder geval het jurymodel succesvol getest. De Alliantie wil die aanpak dan ook vaker inzetten; misschien ook wel omdat dergelijke jury's vaak dezelfde keuze maken als de corporatie zelf. Maar of een woningcorporatie zich bezig moet houden met deelmobiliteit is voor de Alliantie nog de vraag.
Hergebruik kozijnen
Het project van Stadgenoot en Hemubo richtte zich op het recyclen van houten kozijnen. Hout is de vier na grootste afvalstroom in de bouw; het gaat om 360 ton houtafval per jaar. Meer hout recyclen kan een flinke CO2-winst opleveren. Hemubo heeft sloophout uit een renovatieproject van Stadgenoot verwerkt tot nieuwe buitenkozijnen voor een portiekflat in Bos en Lommer. Niet alleen het hout is geoogst, ook het glas. Met de HvA wordt nog onderzocht of dit een upgrade naar HR++ kan krijgen.
Kostenneutraal recyclen, zoals het streven was, gaat waarschijnlijk niet lukken, ondanks de gestegen houtprijzen. Het demonteren bleek zeer arbeidsintensief en niet al het hout was herbruikbaar vanwege het grote aantal spijkers. In een circulaire toekomst, als aan de voorkant is nagedacht over losmaakbaarheid, zijn deze obstakels waarschijnlijk verleden tijd.
Gemeente en corporaties blijven in gesprek rond het thema circulair renoveren. In welke vorm precies, wordt binnenkort besloten.